Wszystkie obiekty jądrowe, takie jak elektrownie jadrowe czy reaktory badawcze, mają określony okres pracy. Na pewym etapie dalsza eksploatacja jest już niemożliwa lub nierentowne jest przeprowadzenie wymaganych modernizacji. w ostatnich latach wiele elektrowni jądrowych otrzymało zgodę na kolejne lata pracy przesuwając granicę do nawet 80 lat pracy. Większość działających obecnie reaktorów energetycznych ma pomiędzy 30 a 40 lat. Wiemy jak bezpiecznie likwidować reaktory po zakończeniu ich pracy – na całym świecie temu procesowi poddano do tej pory ponad 200 reaktorów energetycznych.
Proces likwidacji obiektu jądrowego to etap, który następuje po zakończeniu jego eksploatacji. Obejmuje on zarządzanie obiektem i demontaż elementów systemow wyposażenia i konstrukcji, aż do momentu, w którym nie będzie już wymagana ochrona przed promieniowaniem, a teren będzie można ponownie wykorzystać.
W całej Europie mamy ponad 150 zamkniętych obiektów jądrowych, które albo rozpoczęły proces likwidacji, albo oczekują na niego. W Polsce również mamy obiekt jądrowy w stanie likwidacji – jest to reaktora badawczy EWA.
Metody likwidacji obiektów jądrowych
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) wyróżnia trzy podejścia do likwidacji obiektów jądrowych:
| Nazwa | Opis |
Natychmiastowa likwidacja | Strategia likwidacji obiektu jądriowego poprzez jak najszybszą jego rozbiórkę. Rozwiązanie to pozwala wyjąć obiekt spod kontroli regulatora stosunkowo szybko po zamknięciu lub zakończeniu działalności regulowanej. Ostateczny demontaż może rozpocząć się w ciągu kilku miesięcy lub lat, w zależności od obiektu i kończy się zazwyczaj po około dekadzie. Jest to rozwiązanie najdroższe. |
| Bezpieczne przechowywanie (metoda SAFSTOR) | Strategia ta powoduje odroczenie ostatecznego wyjęcia obiektu spod kontroli regulatora na dłuższy okres, zwykle rzędu 40–60 lat. Obiekt jest zamykany i doprawdzany jest do stanu bezpiecznego przechowywania do czasu ostatecznego demontażu po zaniku części aktywności promieniotwórczej. Korzyści płynące z bezpiecznej obudowy obejmują niższe ryzyko radiologiczne dla pracowników podczas demontażu. |
| Jest to narzadziej stosowana strategia. Polega na budowie w zamkniętym obiekcie warst ochronnych chroniących przed promieniowaniem i pozostawienie w ich wnętrzu materiałów promieniotwórczych. Obiekt jest zamykany w trwałej konstrukcji, na przykład z betonu. Taka konstrukcja jest starannie zaprojektowana, aby przetrwać przez długi okres czasu i zapewnić, że pozostający materiał jądrowy nie stanowi już zagrożenia. |
To które podejście zostanie wybrane zależy od przepisów i strategii przyjętych w danym kraju.
Proces likwidacji obiektu jądrowego
Finansowanie oraz podział odpowiedzialności za likwidację obiektu jądrowego.
Właściciel lub operator obiektu jądrowego ponoszą koszty likwidacji obiektu jądrowego.
Metody finansowania likwidacji obiektu jądrowego są różne, jednak najczęstszą jest specjalny fundusz likwidacyjny, w którym niewielki procent przychodów z produkcji energii stale trafia na wydzielone konto bankowe. Fundusz w ten sposób narasta przez wiele dekad eksploatacji elektrowni.
Bezpośrednio po zamknięciu obiektu jądrowego priorytetem jest redukcja narażenia na promieniowanie pracowników przeprowadzających jego likwidację.
Wypalone paliwo trafia do specjalnych przechowalników. Pozostałe elementy konstrukcyjne i fukcjonalne są odpowiednio klasyfikowane w zależności od poziomu promieniowania, a następnie podejmowane są wobec nich wcześniej zaplanowane działania majace na celu przywrócenie terenu elektrowni do stanu przed jej budową.
Aby materiały konstrukcyjne takie jak np. stal i beton mogły zostać przetworzone lub ponownie wykorzystane, poziom ich promieniowania musi być poniżej dopuszczalnego dla określonej w przepisach prawa kategorii. Jeśli materiały nie spełniają tego poziomu, nie są one uznawane za odpowiednie do ponownego wykorzystania lub przetworzenia i dlatego należy je w odpowiedni sposób zutylizować. Więcej informacji znajdziesz na naszej stronie poświęconej gospodarowaniu odpadami.
